Catalonië is sinds de vijftiende eeuw vrijwel onafgebroken deel van het Spaanse koninkrijk.
Separatisten die in 2015, niet door het stemmenpercentage maar door het kiesstelsel, een krappe meerderheid in het parlement in Barcelona kregen, willen nu met een referendum een eigen republiek stichten.
Zondag gaan zo veel mogelijk separatisten in Catalonië op zoek naar een stembus om voor de onafhankelijkheid van de regio stemmen. Het door de Catalaanse premier Carles Puigdemont (54) gelaste referendum wordt echter zo veel mogelijk gedwarsboomd door de Spaanse regering, die onder meer politieagenten van buiten de regio heeft gestuurd.
De separatisten zeggen van het Spaanse juk af te willen en stellen dat ‘Madrid alleen maar geld kost’. Dat verwijt wordt niet aan ‘Brussel’ gemaakt, want ze willen automatisch in de Europese Unie blijven. Dat kan echter niet volgens de EU, die deze crisis kan missen als kiespijn.
Economische crisis
De golf van nationalisme in Catalonië is vooral een gevolg van de economische crisis die Spanje erg zwaar heeft getroffen. Gematigd nationalistische politici die Catalonië regeerden, wijten de crisis en andere misstanden aan Madrid. Ze handhaafden zich zo en hun radicalere opvolgers, inclusief Puigdemont, willen nu de vrucht van de onvrede plukken.
De Spaanse premier Mariano Rajoy had gehoopt dat met de opleving van de economie, het felle nationalisme zou overwaaien. Maar nu loopt hij het risico dat het verder aanwakkert, als hij te hard optreedt tegen de stembusgang.
Het referendum is zondag hoe dan ook in strijd met de grondwet en daarom illegaal. Ook in de rest van Europa is deze vorm van eenzijdig uit een natie stappen, in strijd met de fundamenten van de staat en die van de EU. Puigdemont heeft bovendien de regels van het Catalaanse parlement geschonden door het referendum er snel doorheen te jassen.
Maar volgens Puigdemont is alles in orde en staan er stembuscontainers gereed. Het maakt volgens hem helemaal niet uit hoeveel mensen uiteindelijk stemmen. Als de separatisten winnen, dan roept hij binnen 48 uur de onafhankelijkheid van de republiek uit. Net als bij het geïmproviseerde referendum in 2014, lijken voornamelijk separatisten hun stem uit te brengen.
Schoolgebouwen afgegrendeld
De Catalaanse politie, Mossos d'Esquadra, heeft in Catalonië 1300 van de 2316 schoolgebouwen afgegrendeld waar separatisten een referendum willen houden.
Catalanen die bij Spanje willen blijven, wijzen net als de regering in Madrid de illegale stembusgang af en gaan naar verwachting, net als bij een soortgelijke stembusgang in 2014, niet op zoek naar een stembus. De goed georganiseerde separatisten hebben soms geheim gehouden plaatsen om te stemmen.
Ondertussen zijn 163 schoolgebouwen waar gestemd zou worden, bezet door mensen die willen voorkomen dat de politie ze afgrendelt.
Volgens peilingen is ruim 40 procent van de Catalanen voorstander van afscheiding van Spanje en bijna 50 procent tegenstander. De rest weet het niet. Catalonië heeft 7,5 miljoen inwoners en staat voor 6,6 procent van het grondgebied van het koninkrijk, 16 procent van 47 miljoen Spanjaarden en voor 19 procent van het Spaanse bbp.
Spanjaarden betogen tegen referendum
De Spaanse premier Rajoy heeft bij herhaling beklemtoond dat het referendum in geen geval mag doorgaan. Madrid probeert dat met alle middelen te voorkomen.
De voorbije dagen zijn onder meer miljoenen stembriefjes, posters en referendumfolders in beslag genomen. Ook websites voor afsplitsing werden afgesloten en ruim 4000 leden van de nationale politie naar Catalonië gestuurd.
Zaterdag heeft de regering software die gebruikt wordt om de uitslag van een verkiezing te bepalen buiten werking gesteld. Door een blokkade van het elektronisch stemmentelsysteem is de door de autoriteiten verboden volksraadpleging "geannuleerd'', zei woordvoerder Íñigo Méndez in Madrid.
Ook zijn in heel Spanje mensen de straat opgegaan om te protesteren tegen het referendum. Spaanse media meldden betogingen van mensen die met Spaanse vlaggen zwaaien in onder meer Barcelona, Gijón, Granada, Lleida, Madrid, Murcia, Palma de Mallorca, Santander en Valladolid.
Tot de manifestaties is opgeroepen via sociale media onder de leuze "Spanje gaat de straat op'' (España Sale A La Calle).